Cinsi zorakılıq deyəndə çox vaxt kiminsə istəyi olmadan cinsi əlaqəyə məcbur etmək kimi başa düşülsə də, Gürcüstan qanunları bununla razılaşmır və şəxsin istəməməsini yetərli saymır. OC Medianın məqaləsində vurğulanır ki, Gürcüstanda sadəcə “istəmirəm” demək kifayət deyil və mütəxəssislər deyirlər ki, təcavüzə məruz qalanlar fiziki müqavimət göstərdiklərini də sübut etməlidirlər.
“Heç qalxıb oradan qaça da bilmirdi”
Elene onu özünə gətirən dəhşətli bir ağrı hissilə oyandı. Adama yalvardı ki, dayansın. Ciddi müqavimət göstərməyə nə imkanı, nə də gücü var idi. Heç qalxıb oradan qaça da bilmirdi.
Bu hekayəni Gürcüstanda qadın hüquqlarını müdafiə edən “Sapari” təşkilatının rəhbəri Baya Pataraya danışıb. Pataraya deyir ki, 19 yaşlı Elene 2020-ci ildə təcavüzə uğrayıb və hazırda onu “Sapari” müdafiə edir.
Hadisə günü nə baş verib: Həmin gün Elene Tbilisidəki kafedə həmyaşıdı olan oğlanla görüşməyə razılaşıb. Elene onunla instaqramda tanış olub, hətta onun dostları ilə görüşüb. Pataraya deyir ki, o, bir stəkan içki içib və ikincinin yarısını belə içmədən başı gicəllənib.
“Sapari” hadisəni necə şərh edir: Təşkilat rəhbəri deyib ki, qız özünü pis hiss edib və bu heç də sərxoşluq kimi olmayıb. Bu şəxsin hansısa narkotik vasitəni qıza içirdiyindən şübhələnirlər, lakin bunu 24 saat keçdikdən sonra müəyyən etmək mümkün olmayıb:
Həmin oğlan başı gicələnən, yarı huşunu itirmiş və güclə hərəkət edə bilən Eleneni yaxınlıqdakı otelə aparıb və onun iradəsinə zidd olaraq onunla cinsi əlaqədə olub. Elene ertəsi gün oyananda öncəki gecə haqqında demək olar ki, heç nə xatırlamayıb və sadəcə oteli tərk edib. Sonrakı bir neçə gün ərzində o, hər şeyi beynində birləşdirməyə başlayıb. Elene zorlandığını anlayanda oğlandan bu barədə soruşub. “Oğlan günahını etiraf etməyib və baş verənlərlə bağlı heç bir problem görmədiyini bildirib.
əlavə edib Pataraya
Daha sonra Elene şikayət etmək üçün ilə polisə gedib. Polislər ona hörmətsizlik göstərib, bunun cinayət işi olmadığını və cinsi əlaqənin könüllü olduğunu deyiblər. Səbəb kimi isə Elenenin hadisədən dərhal sonra polisə müraciət etmədiyini və müqavimət göstərmədiyini deyiblər.
Pataraya vurğulayıb ki, Elenenin fiziki müayinədən keçirilməsi, eləcə də onları kafedə, taksidə və oteldə görən şahidlərin dindirilməsi və müşahidə kameralarının görüntülərindən cinsi əlaqənin istəyərək olub-olmadığına dair kifayət qədər sübutlar olub:
Bəzi yaraları olmasına baxmayaraq, fiziki müqavimət əlaməti olmadığl üçün, polis əməkdaşı bu işi məhkəməyə vermək üçün yetərli hesab etməyib.
deyə qeyd edib
Elenenin öz ailəsi nə baş verdiyini bilmir, çünki tənqid olunmaqdan qorxur. O, Gürcüstanda ədaləti təmin edə bilməsə də, “Sapari” təşkilatının köməyi ilə hökuməti Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinə şikayət edib.
Çirkin qanun
Gürcüstan qanunlarında cinsi zorakılıq “bədənin hər hansı bir hissəsi və ya əşya ilə insan bədəninə şəxsin zorakılıq qorxusundan və ya köməksiz vəziyyətindən sui-istifadə edərək hər hansı cinsi xarakterli hərəkət və ya zorakılıq etmək” kimi tərif verir. Qafqaz Universitetinin hüquq fakültəsinin dosenti Tamar Gegelia izah edir ki, qanunun məğzi odur ki, qurbanlar müqavimət göstərdiklərini sübut etməlidir:
Praktikada gördüyümüz kimi, bu maddələrin hər birinin çox dar tərifi var və nadir hallar istisna olmaqla, qanun qurbandan təcavüzə məruz qalan şəxsə fiziki müqavimət göstərməsini və zorakılığın qurbanın bədənində zorakılığın izlərinin görünməsini tələb edir.
deyib Gegelia
Psixoterapevt və psixiatr Nino Menaqarişvili deyir ki, stres altında olan insanlar həmişə fərqli reaksiya verirlər. Kimsə qaçır, kimsə özünü müdafiə etməyə başlayır, kimsə qorxusundan tamamilə donub qalır:
Bu, o demək deyil ki, bu insanlar cinsi əlaqəyə girməyə razıdırlar. Bəzən zorakılıq qurbanları qorxularından cavab vermirlər. Çünki onlar öldürüləcəklərindən qorxurlar.
vurğulayıb
Menaqarişvili deyir ki, polisin məsələyə yanaşması da dəyişməlidir:
Şəxsi təcrübəmdə görmüşəm ki, bir qadın polisə ifadə vermək üçün gedib və hadisəni qeydiyyata aldırıb. Lakin o, kişi polis məmurlarından çox təhqiramiz şərhlər eşidib. Bir çox insan belə bir şey haqqında danışmağın utanc verici olduğunu düşünür.
əlavə edib
Dosentin fikrincə, bəziləri bu vəziyyətə düşməyəcəklərinə inanır, bəziləri isə sakit və səbirli davranırlarsa, başqalarının da eyni şeyi etməli olduğunu düşünürlər.
Hərəkətə keçmək üçün qanuni öhdəlik
2014-cü ildə Gürcüstan “İstanbul Konvensiyası” kimi tanınan, Qadınlara Qarşı Zorakılıq və Məişət Zorakılığının Qarşısının Alınması və Mübarizə üzrə Avropa Şurasının Konvensiyasını imzalayıb. Konvensiya 2017-ci ildə ratifikasiya edilib.
12 gürcü və beynəlxalq insan haqları qrupunun 2021-ci ildə Avropa Şurasına təqdim etdiyi hesabatda Gürcüstanın konvensiyanı pozduğu təsdiqlənib. Qruplar hökuməti zorakılıq və digər cinsi aktları “azad, həqiqi və könüllü razılıq” əsasında olması baxımından beynəlxalq insan hüquqları standartlarına (o cümlədən konvensiyaya) uyğun olaraq yenidən müəyyənləşdirməyə çağırıb. Onlar həmçinin zorakılığın təcavüz anlayışından ayrılmasını və bunun əvəzinə ağırlaşdırıcı hal kimi qəbul edilməsini tövsiyə ediblər.
Hökumətin qanunu dəyişdirmək üçün açıq hüquqi öhdəliyi olmasına, konvensiyanın qüvvəyə minməsindən təxminən 5 il keçməsinə baxmayaraq, bu qanunlar hələ də qüvvəyə minməyib.
