Öz evlərində məhbus kimi yaşayan və daimi nəzarət altında olan qadınlar üçün evlilik kabusa çevrilir. Bu hal ailəsindən və dostlarından təcrid olan biri üçün heç də asan deyil. Evliliyində zorakılıq görüb bu vəziyyətdən xilas olan qadınlar arasında Ani, Qayane də (ad şərtidir) var.
Daima nəzarətdə yaşayanlar
OC Media yazır ki, Şirak əyalətində yaşayan 30 yaşlı Qayane evliliyinin 5 ilini kilid altında keçirib və yalnız özünün, uşaqlarının həyatı risk altında olandan sonra həmin evdən gedib. Onun 1,3 və 4 yaşında olan övladları var. Təhsili müəllim olmasına baxmayaraq o sinif otağına belə girə bilməyib:
Mən pedoqoji kolleci bitdikdən dərhal sonra evləndim. Diplomumu alanda ərimə iş tapmaq üçün bir neçə məktəbəqədər təhsil müəssisəsinə CV göndərəcəyimi dedim. Onun reaksiyası dəhşətli idi. İş haqqında düşünsəm belə, məni öldürməklə hədələyirdi.
xatırlayır Qayane
Qayınanası və həyat yoldaşı işləyən Qayene daima evdə tək olduğunu, ona nəzarət etmək üçün ərinin mütəmadi olaraq video zənglər etdiyini deyir:
Biz 5 il birgə yaşadıq. Evdə olmayanda telefonla danışırdıq. Onun iş yerində həmişə ikinci telefonu var idi. Yüksək rütbəli olduğu üçün bunu edə bilirdi. Mən fiziki olaraq evdən çıxa bilmirdim, çünki açarım yox idi. Həyat yoldaşım və qayınanam evdən çıxanda qapını açar ilə bağlayırdılar.
bildirir
5 il ərzində Qayane daimi nəzarət altında yaşamağa öyrəşir. Yalnız 3-cü övladı dünyaya gəldikdən sonra özünün və uşaqlarının həyatının risk altında olduğunu başa düşəndə daha belə yaşaya bilməyəcəyini anlayır:
Yeni doğulmuş körpəmi çizimdirəndə böyük uşaqlarımdan biri yuxudan oyandı və kibriti götürüb pərdəni yandırdı. Otaq yanırdı, hər yeri tüstü bürümüşdü və mən açarım olmadığına görə çölə çıxa bilmirdim. Qonşular və yanğınsöndürən tez gəlməsəydi biz bu gün burada deyildik.
deyə vurğulayır
Hadisədən sonra Qayane boşanma ərizəsi verib və məhkəmə uşaqların anada qalmasına qərar verib.
Həyat yoldaşının evində “həbs” həyatı sürən Ani evlənəndə 18 yaşı olub. O, ailə həyatını çox gözəl təsəvvür etdiyini deyir: bir bokal şərabla romantik axşam yeməkləri, səyahətlər… Ararat əyalətində yerləşən kiçik kənddən daha böyük bir şəhərə köçən gənc qız arzuladığı həyatı yaşadığını düşünüb:
Həyat yoldaşımın maddi vəziyyəti yaxşı idi və biz özümüzə çox şeyi icazə verə bilərdik.
deyə bildirib
Ancaq Aninin nağıl kimi həyatı uzun çəkməyib. İki il sonra o, hamilə qaldıqdan sonra hər şey dəyişməyə başlayıb. Özündən 10 yaş böyük olan həyat yoldaşı sağlam bir övlad istədiyini və buna görə də hamiləliyi boyunca “rahat” olması üçün daima evdə qalmalı olduğunu bildirib:
O təzə və dadlı yeməklər alırdı, hər gün mənə hədiyyələr verirdi.
qeyd edir Ani
Ani evdən yalnız həyat yoldaşı ilə çıxa bilirdi. Bu, onun üçün yenilik deyildi. Evliliyin ilk günündən həyat yoldaşı özü və ya anası olmadan harasa getməsini qadağan etmişdi. Valideynləri qızlarının onlara az-az baş çəkməsindən əvvəllər məyus olsalar da, onun xoşbəxtliyinin daha vacib olduğunu düşünüb bu vəziyyətlə barışıblar. Ani isə qızıl “həbsxanadakı” həyatının yalnız hamiləliyi dövründə edəcəyinə ümid edib:
Mən bunun müvəqqəti olduğunu və uşağım doğulduqdan sora dörd divardan çıxacağımı düşünürdüm.
deyir
Ancaq uşaq doğulduqdan sonra “məhbusluğun” yeni mərhələsi başlayıb. Uşaq doğulduqdan sonra Aniyə qoyulan məhdudiyyətləri daha da sərtləşib – artıq ona icazəsiz eyvana çıxmaq olmazdı. Bu qadağa evliliyinin sonuna doğru aparıb:
Uşağım 1 aylıq idi. Həyat yoldaşıma zəng çatmırdı deyə zəng edib eyvana çıxa biləcəyimi soruşa bilmədim. Səhv bir şey etdiyimi düşünmürdüm, çünki biz binanın üst mərtəbəsində yaşayırdıq və məni heç kim görmürdü. Uşaq arabasını çıxararkən telefonumu otaqda unutdum. Bu vaxt isə həyat yoldaşım mənə zəng edib.
qeyd edir
Ani bir dəqiqə sonra gələn zəngə niyə cavab vermədiyini izah etsə də, artıq gec idi:
O, dəhşətli formada qışqırmağa, məni xəyanətlə və əxlaqsızlıqla ittiham etməyə başladı. Yarım saat sonra evə gələrək məni döydü və huşumu itirdim. Ayılanda başqa biri olmuşdum, özümdə inanılmaz güc hiss edirdim. Anladım ki, onun üçün sadəcə öz qutusunu tərk edə bilməyən bir oyuncağam.
danışarkən deyir Ani
1 ay sonra valideynlərinin evinə gedən Ani anasından kömək istəyib. O, valideynlərinin onu dəstəkləməyəcəyindən və qayıdıb həmin “həbsxanada” yaşamağa məcbur edəcəyindən qorxub:
Mən yanılmışam və hələdə bu düşüncələrimə görə özümü günahkar hiss edirəm. Ertəsi gün valideynlərim bizə gəldi və həyat yoldaşımla uzun-uzadı söhbət etdilər. Lakin biz ayrıldıq. İndi o, yenidən birgə yaşamağımız üçün əlindən gələni edir, mən isə ona nifrət edirəm.
bildirir
Zorakılıq sxemi
Aninin hekayəsi yeganə belə hal deyil. Ermənistanda qadınlara qarşı məişət zorakılığı ilə bağlı son sorğudan məlum olur ki, sorğuda iştirak edən qadınların 32%-i psixoloji zorakılığa məruz qalıb. Bu, həm cinsi (6,6%), həm də fiziki (14,8%) zorakılığa məruz qalanların faizindən çoxdur.
Ümumilikdə, məişət zorakılığı kənd yerlərində daha çox olsa da, psixoloji zorakılığa şəhər yerlərində daha çox rast gəlinir. Psixoloji zorakılığa daha çox 15-24 yaş aralığındakı qadınlar məruz qalır.
Məişət zorakılığına məruz qalan qadınlara dəstək olan “Qadınlara Dəstək Mərkəzi”nin psixoloqu Marine Yegiazaryanın fikrincə, psixoloji təzyiq zorakılığın digər formalarınada gətirib çıxara bilər. O, psixoloji zorakılığın tipik trayektoriyasını belə təsvir edir:
Öncə ailə üzvləri qadını dəyərsiz və çirkin olduğuna, kişinin isə onun yeganə dayağı olduğuna inandırırlar. Yavaş-yavaş qadının özünə inamını o həddə çatdırırlar ki, evə qapanıb deyilənlərin doğru olduğuna, kişidən ayrılsa, tamamilə tək qalacağına inanır.
deyir psixoloq
Yegiazaryan onu da qeyd edir ki, kişi qadının ailəsi və dostları ilə əlaqəsini kəsir. Bu da onun yaşadığı vəziyyətlə bağlı başqa perspektivləri nəzərdən keçirməsini, yaxud ona zorakılıq göstərən şəxsə etiraz etməsini çətinləşdirir:
Belə vəziyyətə düşən qadınlar uzun müddət boşanmağa cəsarət etmirlər, çünki gedəcək yerləri olmadığını düşünürlər.
bildirir Marine
Psioxloq belə qənaətə gəlir ki, qadınlar zamanla bu həyat tərzinə öyrəşirlər və onların “həbsxanası” komfort zonalarına çevrilir. O, zorakılığın qarşısını almaq üçün qadınların öz hüquqlarını bilməli olduğunu xüsusi vurğulayır.
Bu yazı OC Media ilə əməkdaşlığın tərkib hissəsidir. Mətnin orijinalını ingilis dilində buradan oxuya bilərsiniz.
