Yazı “The New York Times” qəzetinin “Opinion” bölməsindəki “Amerikada incəsənəti necə maliyyələşdirməli” (How to Fund the Arts in America) başlıqlı müzakirə otağı üçün görkəmli libertarian mütəfəkkir David Boazın yazdığı “İncəsənət və dövlətin ayrılması” (Separation of Art and State) məqaləsindən ixtisarla tərcümə olunub.
İncəsənət, musiqi və din arasındakı ortaq nöqtə nədir? Hər üçü ruhumuzun dərinliyinə toxunma gücünə malikdir. Bir teatr direktorunun dediyi kimi “İncəsənətin gücü var. Elə bir güc ki, səni möhkəmləndirə, sağalda, insaniləşdirə bilir… səndə nəyisə dəyişə bilir. Bu, qorxulu və həmçinin gözəl bir gücdür… Və mədəni bir cəmiyyət üçün zəruridir.”
Məhz bu səbəbdən incəsənət, musiqi və din dövlətdən ayrı tutulmalıdır.
Hökümət, zorakılığın təşkilatlanmasını ehtiva edir. Azad cəmiyyətdə zorakılıq, hökümətin sadəcə haqları qorumaq və cinayətkarları cəzalandırmaq kimi əsas funksiyaları üçün təxsis edilməlidir. Nə insanlar bəyənmədikləri bədii fəaliyyətlərə maddi töhfə verməyə məcbur edilməlidir, nə də sənətkarlar kiminsə kefinə görə oturub durmalıdır.
Hansısa bir şeylə bağlı hökümətin maliyyələşdirməsi hökümət nəzarətini ehtiva edir. Bu fərasət, əlbəttə, xalq müdrikliyində öz yerini alıb: “pulu verən düdüyü çalar.” İncəsənətin maliyyələşdirilməsini müdafiə edənlər, milli ianələrin sənətkarlar və sənət qrupları üzərində təsdiq üçün icazə və ya möhür roluna təriflər yağdıranda bu təhlükədən xəbərsiz olduqları görünür…
Amerikanın əsasını qoyanlar din müharibələrinin qarşısını almaq üçün həllin kilsə və dövlətin ayrılmasını düşünürdü. Elə din qədər mənəvi, mənalı, güclü olduğu üçün dinin sahib olduğu eyni müstəqillik və hörmət incənəsənətə də təmin olunmalıdır: incəsənət və dövlət ayrılığı.
Tərcümə: Bilal Əşrəfov