Prezident seçkilərinin vaxtı niyə dəyişib və Rusiyadakı seçkilərlə əlaqəsi nədir?

Bu il oktyabrın 17-də baş tutacağı gözlənilən prezident seçkilərinin aprelin 11-ə təyin edilməsi dəyişikliyin səbəbi barədə hər kəsdə sual doğurub. İqtisadçı Natiq Cəfərli Facebook sosial şəbəkəsindəki profilində bunun səbəblərini şərh edib. Onun sözlərinə görə, dəyişikliyin texniki səbəbi növbəti prezident seçkilərinin 2025-ci ilə, yəni Parlament seçkiləri ilə eyni ilə təsdaüf edəcəyi ilə bağlıdır. Bu da o deməkdir ki, iki seçki arasında 3 həftə vaxt qalır. Seçkilərin üst-üstə düşməsini əngəlləmək üçün ya parlament, ya da prezident seçkilərinin vaxtı dəyişdirilməli idi.

Dəyişikliyin siyasi-iqtisadi səbəbləri isə bunlardır:

1) Bu il mart ayının 18-də Rusiyada prezident seçkiləridir. Avropanın, dünyanın diqqəti, əsasən bu seçkilərə yönələcək. Doğrudur, Rusiyada seçki institutu elə bizdəki kimi yoxdur, amma orada daha dinamik proseslər ola bilər. Seçkidən sonra səslərin sayılması, MSK və Məhkəmə tərəfindən təsdiqi 15-20 gün çəkir, bu da aprelin əvvəli deməkdir. Yəni, Avropa və dünyanın başı Rusiyaya qarışan zaman Azərbaycanda sakitcə seçkini rəsmiləşdirməyi düşünürlər.

2) Rusiyaya qarşı sanksiyalar 18 mart seçkilərindən sonra daha da sərtləşəcək, həm fərdi, həm də sektorlar üzrə daha sərt addımlar ola bilər. Rusiyanı hətta SWIFT-dən (beynəlxalq pul köçürmələri standartları sistemi) də kənarlaşdıra bilərlər. Neft qiymətlərində isə “kəfkir qanunu” işə düşür, yaxın həftələrdə qiymətdə ciddi enmələr olacaq. Qısası, Rusiyada iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi, neft qiymətlərində oynamalar Azərbaycana da ciddi təsir göstərir. Son zamanlar ölkə iqtisadiyyatında çox zəif müsbət dinamikanın olmasının 2 səbəbi var idi: Neft bahalaşdı, Rusiyadan soydaşlarımızın öz ailələrinə göndərdikləri vəsait artdı. İndi hər iki pozitiv təsir edən amildə pisləşmə gözlənilir, bu da iqtisadiyyatımızda növbəti böhran dalğaları gətirə bilər. Hökumət də bu dalğalardan öncə seçkiləri bitirib, rəsmişəldirib rahat olmaq, daha rahat addımlar atmaq istəyir. Seçkilərin aprelə keçirilməsinin həm də ciddi iqtisadi səbəblərlə, pis gözləntilərə bağlıdır.

3) İdarəetmədə manasız paralellik və bir-birlərinə mane olan strukturlar yaranıb, artıq idarəolunmaz hall alıb. Tələsik prezident seçkilərinin rəsmiləşdirdikdən sonra iradəetmədəki paralellik aradan qaldırılmalıdır. Ya Nazirlər Kabineti tam ləğv olunmalı (bunun üçün qanunlarda dəyişikliklər edilməlidir), ya da vitse-prezidentlik institutlarından imtina edilməli, Nazirlər Kabineti gücləndirilməlidir. Çox güman Baş Nazir və müavinləri dəyişdiriləcək, “de jure” indiki prezident qalsa da, “de facto” idarəçilik birinci vitse-prezidentə ötürülməyə başlanacaq.

İqtisadçı ekspert dəyişikliyin 4-cü səbəbini də REAL hərəkatının lideri İlqar Məmmədovla əlaqələndirib. Onun sözlərinə görə, bu dəyişiklik həm də onun azadlığa çıxmasını sürətləndirə bilər.