Təkamül nəzəriyyəsinin təməlini qoyan ingilis bioloq Çarlz Darvinin mütaliə etdiyi kitabların adları açıqlanıb.
Independent yazır ki, bioloqun 1838-ci ildən başlayaraq 1860-cı ilə kimi mütəmadi olaraq oxuduğu kitabların adını bir dəftərə qeyd etdiyi üzə çıxıb. Hətta o, oxuyub bitirdiyi kitablar haqqındakı fikirlərini, bəzən isə onları hansı kitabxanadan və ya kimdən aldığını da qeyd edib.
Darvinin oğlu Fransizin xatirələrində qeyd olunanlar isə göstərir ki, bioloq kitab oxumağı sistemli şəkildə həyata keçirib:
“O, hələ oxumadığı kitabları bir rəfə, oxuyub bitirdiklərini isə başqa bir rəfə düzürdü. Oxumadığı kitabların çoxluğu onu tez-tez narahat edirdi, çünki bir çoxunu oxumamalı olduğunu düşünürdü”.
Alimin kitab siyahısında elmi kitablar üstünlük təşkil edir. Ç. Darvinin kitabxanasında əsasən bəşər övladının tarixindən bəhs edən kitablar, antropologiya və digər təbiət elmləri üzrə qələmə alınmış əsərlər yer alıb.
Ç. Darvin üçün indinin özündə də böyük oxucu kütləsinin diqqətində olan Tomas Maltusun “Populyasiya” və Adam Smitin “ Mənəviyyat nəzəriyyəsi” kitabları xüsusi əhəmiyyət kəsb edib.
Onun kitab “menyu”sunda bədii əsərlər də olub. O, Vilyam Şekspirin “Hamlet”, “Otello” və “Yaz gecəsi yuxusu” əsələrini, həmçinin Ceyn Ostinin “Mansfield parkı”nı, Con Miltonun “İtmiş cənnət”ini, Con Ueslinin və Siseronun bioqrafiyalarını, eləcə də Verqiliyin “Georgics” poemasını oxuyub, Daniel Defonun “Robinzon Kruzo” əsərini də xeyli bəyənib.
Darvinin oğlunun qeydlərinə görə atası ona Aristoteli oxumağı məsləhət görüb. Oğlu deyir ki, alim Böyük Plininin “Naturalis Historia” adlı əsərini və Niburun “Roma” əsərini oxuyub başa vura bilməyib. O, Conatan Sviftin “Stella üçün gündəlik” əsərinin isə əyləncəli olduğunu düşünüb.
Britaniya ensiklopediyası, Ceyms Kukun Sakit okeandakı kəşflərindən bəhs edən qeydləri, Şaron Ternerin “Dünyanın müqəddəs tarixi” adlı əsərləri stolüstü kitabları arasında olub.
Darvin oxuduğu kitabların heç də hamısını bəyənməyib. Məsələn, 1839-cu ilin 15 martında dəftərinə belə bir qeyd yazıb:
“Skimmed Pope” və “Draydenin şeirləri” – bunları oxumağa təkrar cəhd etmək lazım deyil”.
Çarlz Darvinin kitabxanasında çoxluq təşkil edən əsərlər:
- Səyahət – 36 faiz
- Təbiət tarixi – 33 faiz
- Geologiya – 15 faiz
- Atlaslar / Dənizçilik barədə – 7 faiz
- Ədəbiyyat – 4 faiz
- İstinad və rəylər – 3 faiz
- Tarix – 2 faiz
Bildirilir ki, kitabxanadakı əsərlərin 125-i ingilis dilində, 38-i fransızca, 9-u ispanca, 9-u almanca olub. Latın və yunan dillərində isə 1 kitab tapılıb.
