“Amnesty International” insan haqları təşkilatı 44 günlük müharibə zamanı yaşlı erməni mülki əhaliyə qarşı törədilən beynəlxalq humanitar hüquq pozuntuları, o cümlədən hərbi cinayətlər barədə hesabat hazırlayıb. Dərc edilən məqalədə vurğulanır ki, öldürülən erməni mülki şəxslərin yarıdan çoxu 60 yaşdan yuxarıdır, ən yaşlısının isə 89 yaşı olub.
Beynəlxalq hüquq pozuntuları və hərbi cinayətlər
Qondarma Dağlıq Qarabağın İnsan Hüquqları üzrə Ombudsmanının məlumatına görə, döyüşlər zamanı ən azı 48 yaşlı mülki şəxs öldürülüb. Bu isə sənədləşdirilmiş mülki ölümlərin yarısından çoxunu təşkil edir. Ən azı 30 nəfər yaşlı insan kənd və qəsəbələrə nəzarəti ələ keçirdikdən sonra Azərbaycan qüvvələri tərəfindən qanunsuz olaraq öldürülüb. Qocaların hamısı mülki şəxslər olub. Onlar öldürülərkən, və ya saxlanılarkən silahları olmayıb.
“Amnesty İnternational” şahidlərin və qohumların ifadələri, eləcə də ölüm haqqında şəhadətnamələr, Ermənistan tərəfindən həyata keçirilən rəsmi məhkəmə ekspertizaları və sosial şəbəkələrdə yerləşdirilən videolar əsasında bu işlərin çoxunu yoxlaya bilib. Qətllərin bir çoxu bəzən baş kəsmək və ya uzaq məsafədən güllələmək yolu ilə həyata keçirilib. Bəzən isə qətldən əvvəl işgəncə və ya digər pis rəftar, eləcə də cəsədlərin şikəst edilməsi halları olub.
Hesabatda qeyd edilib ki, Azərbaycan hərbçilərinin qeyd edilən bir çox hərəkətləri – məhkəmədənkənar edamlar, işgəncələr, meyitlərin şikəst edilməsi və mülki şəxslərə hücumlar Azərbaycanın beynəlxalq insan hüquqları üzrə öhdəliklərini pozur və müharibə cinayətləri hesab edilir.
Azərbaycanın öhdəlikləri
Azərbaycan yaşamaq hüququnu qoruyan, işgəncə və digər pis rəftarları qadağan edən əsas insan hüquqları müqavilələrinin, o cümlədən Mülki və Siyasi Hüquqlar Haqqında Beynəlxalq Paktın, İşgəncə və digər qəddar, qeyri-insani, ləyaqəti alçaldan rəftar əleyhinə Konvensiyanın iştirakçısıdır.
Beynəlxalq humanitar hüququn bütün əsas təminatları və digər qaydaları adi beynəlxalq humanitar hüququn bir hissəsini təşkil edir və silahlı münaqişənin bütün tərəfləri üçün hüquqi məcburidir. Bu səbəbdən Azərbaycanın da beynəlxalq humanitar hüquq çərçivəsində öhdəlikləri var:
– xəstələr,
– yaralılar,
– təslim olmuş,
– əsir düşmüş
döyüşçülər də daxil olmaqla, bütün mülki şəxslərə, döyüşən şəxslərə humanist davranılmalıdır. Həmin şəxsləri öldürülmə, işgəncə, pis rəftar, şikəst etmək qadağandır.
Silahlı münaqişə zamanı beynəlxalq hüquq qocalara və əlillərin təxliyə edilməsini, eyni zamanda saxlanma yerlərində xüsusi qayğının göstərilməsinin prioritetləşdirilməsi ilə bağlı müdafiə təmin edir. Lakin hesabatda sənədləşdirilmiş hallar göstərir ki, Azərbaycan tərəfi ciddi pozuntulara və cinayətlərə yol verərək qocaları hədəf alıb. Ümumilikdə Azərbaycanın hərbi əməliyyatları qeyri-mütənasib şəkildə yaşlılara təsir edib.
Bu hesabatda sənədləşdirilmiş müvafiq ağır pozuntular və müharibə cinayətlərinə aşağıdakılar daxildir:
- qəsdən adam öldürmə,
- işgəncə və ya qeyri-insani rəftar,
- qəsdən bədənə və ya sağlamlığa zərər vermə,
- qanunsuz həbs.
Sənəddə vurğulanıb ki, Azərbaycan və Ermənistan hərbi qüvvələri tərəfindən törədilmiş hərbi cinayətləri araşdırmalı və və lazım gələrsə, şübhəli şəxsləri cinayət məsuliyyətinə cəlb etməlidir.